Het verandervermogen, de capaciteit van een organisatie om effectief te reageren op veranderingen, blijkt volgens een studie van First Day Advisory Group en Business Fitscan niet te verbeteren, maar eerder te verslechteren. Deze studie, die uitgevoerd werd vóór het uitbreken van de coronacrisis, geeft een somber beeld, maar er zijn ook aanknopingspunten voor verhoging van het verandervermogen voor zorgprofessionals, juist ook ná de coronacrisis.

Wat zegt het eigenlijk, gebrekkig verandervermogen in zorg?

In de afgelopen jaren is een verdere achteruitgang waarneembaar in het verandervermogen bij de geïnterviewde medewerkers. Dat geldt voor alle sectoren, maar voor de zorg in het bijzonder. Dat is zorgelijk want het betreft toch veelal zeer betrokken mensen die bewust voor de zorg hebben gekozen. Het is verdrietig om te lezen maar dit onderzoek bevestigt wel iets dat we eigenlijk met elkaar al een tijdje zien. Een werkbelasting die als hoog wordt ervaren, meer ontevredenheid, minder vertrouwen in verbetering, minder houvast, meer verwarring en onzekerheid over de toekomst.

Ontbreken van een heldere koers

In het rapport wordt als belangrijkste oorzaak voor het lage verandervermogen een ontbrekende of niet heldere koers genoemd. De strategische koers van de zorginstelling moet gebaseerd zijn op een overtuiging, ambitie en realisme en herkenbaar uitgedragen worden. Zonder zo’n gedeelde visie gaat het niet lukken.

Waar gaat het verder mis?

In mijn ervaring als arts en bestuurder zijn er vier obstakels in de gezondheidszorg. Die moeten geslecht worden, wil de gezondheidszorg tot een hoger kwaliteitsniveau komen. Die obstakels in de zorg, die overigens ook voor andere omgevingen lijken te gelden, zijn: We denken korte termijn; We hebben het vooral over structuur, macht en geld; We draaien om de patiënt heen; De bevlogen zorgverleners, de geïnspireerden, raken gefrustreerd en haken af.

Hoe kunnen we het verandervermogen verbeteren?

Goed verandervermogen geeft een organisatie veel voordeel. Men kan flexibel inspelen op nieuwe situaties en het werk wordt weer uitdagend. Onderstaande gerichte acties om genoemde obstakels uit de weg te ruimen, kunnen daarbij behulpzaam zijn.

Aandacht voor de langere termijn impact van de zorg

Om succes te hebben, is het belangrijk dat zorgverleners een goed begrip hebben van de impact van hun inzet op langere termijn. En dat ze zich daarbij laten leiden door een koers die hen kan helpen om die zorg te verlenen die echt waardevol is voor de eigen patiënten. Dus geen focus op bijvoorbeeld groei van het aantal verrichtingen maar op de effecten van die verrichtingen op de patiënten.

Betrek de Patiënten
Patiënten meer betrekken bij hun eigen diagnostiek, behandeling en nazorg levert echte meerwaarde op voor patiënten én zorgverleners. Door continu goede actuele kennis van patiënten te vergaren, gezamenlijk de uitkomsten te bespreken in de spreekkamer en met hen de langere termijn ambities te formuleren en na te streven ontstaat een gezamenlijk gevoel van betrokkenheid en mede-eigenaarschap met impact.

Het moet gaan over de inhoud, over de kwaliteit
Het dient in de hoofden en handelingen van de zorgverleners altijd primair te gaan over wat van belang is voor de patiënten, en niet over structuur, geld, macht of verhoudingen. Vanuit de overtuiging dat waardevolle kwaliteit (markt-) vraag genereert dient het gesprek over middelen verdeling, en structuur inrichting volgend te zijn op het vaststellen van de beoogde kwaliteit en afspraken over de weg daarnaar toe. Dat geeft ruimte om te veranderen. En ja, er moet voldoende geld beschikbaar zijn, maar dat dient volgend te zijn op de Koers en de plannen. Ben daarin niet penny-wise, pound-foolish.

Vergroot de betrokkenheid
Duurzame verandering moet met name van binnenuit komen om succesvol te zijn. Veranderingen in de zorg worden echter veelal extrinsiek opgelegd. Intrinsieke motivatie en teamopbouw bij betrokken, geïnspireerde medewerkers op alle niveaus maken het mogelijk om gezamenlijke ambities te realiseren. Door ze actief te betrekken en op te leiden waar nodig, gaan de zorgverleners excelleren en neemt het verandervermogen toe.

Focus op de lange termijn
Zorgprofessionals hebben tijdens de coronacrisis laten zien dat ze met focus, toewijding, betrokkenheid en deskundigheid in staat zijn enorme aanpassingen in korte termijn te realiseren. Dat betekent dat het verandervermogen er wel degelijk is in de zorg. Maar de corona-crisis vroeg om actie op korte termijn. Nu is een focus op de midden-lange en lange termijn aan de orde. Daartoe is het belangrijk betrokken te zijn bij de koers van je instelling, deze te kennen en te ondersteunen, geen belemmeringen buiten je invloed (onder andere tijd en geld) te accepteren en verander-ruimte te claimen om je eigen kennis, ervaring, en vaardigheden in te zetten. Zo is het mogelijk het vermogen van je organisatie te vergroten om effectief te reageren op de talrijke veranderingen die op de zorg afkomen. En kan de terechte trots op het eigen werk van ten tijde van de corona-crisis ook erna vastgehouden en uitgebreid worden.